‘Strijder’ betekent zijn naam en vechten is wat Mpanzu Bamenga al zijn hele leven doet. Voor een beter leven voor hemzelf en zijn familie. Voor gelijke rechten voor iedereen. En voor waardigheid voor mensen bij wie dat soms ver te zoeken is.
Zijn motivatie haalt de jurist en politicus onder meer uit zijn eigen ervaringen als ongedocumenteerde in Nederland. ‘Als jongetje ervoer ik al hoe onrechtvaardig de wereld is. Sindsdien voel ik een verantwoordelijkheid daar iets aan te doen.’
Bamenga is onder andere coördinator van het Wereldhuis voor ongedocumenteerden in Den Haag en gemeenteraadslid voor D66 in Eindhoven, waar in hij 2015 tot politiek talent van het jaar werd gekozen. Op woensdag 30 maart vertelde de van oorsprong Congolees voor een tiental luisteraars zijn levensverhaal in het centrum van Initiatives of Change (IofC) in Den Haag. De Israëlische sing- en songwriter Noam Vazana verzorgde muzikale intermezzo’s vanachter de piano.
De avond is de eerste in de reeks Levensverhalen 2016, waarin het thema oorlog en vrede centraal staat. IofC organiseert sinds 2008 bijeenkomsten waarin mensen hun persoonlijke verhaal delen. Het luisteren naar een levensverhaal kan inspireren tot reflectie op eigen leven, keuzes en normen.
Naar Nederland
Bamenga wordt in 1985 geboren in Kinshasa, Congo, in een welvarend gezin. Maar als de onrusten beginnen die later tot een burgeroorlog leiden, besluit zijn moeder om met de drie jongste kinderen naar Europa te gaan. Niet voor vakantie, zoals het gezin eerder wel deed, maar om te blijven. Aanvankelijk kunnen ze terecht bij familie in Frankrijk, maar als de eigen middelen opraken moet het gezin de straat op.
Bamenga’s zus blijft achter bij familie in Parijs, Bamenga zwerft met zijn moeder en broer door Frankrijk en België, tot het gezin uiteindelijk in Nederland terecht komt. Als 8-jarige voert Bamenga, die de taal het meest eigen is, het woord tegen de politie in Rijsbergen. ‘We zoeken bescherming.’
Ze trekken van opvangplek naar opvangplek, tot ze als een van de eersten een asielzoekerscentrum in Breda betrekken. Lang blijven ze niet alleen. De lege zalen vullen zich met vluchtelingen uit voormalig Joegoslavië, Iran en verschillende landen in Afrika. Bamenga maakt vrienden met kinderen uit alle culturen, leert de Nederlandse taal en sport er op los.
‘In het asielzoekerscentrum kregen we onze waardigheid terug. Ik denk met plezier terug aan die tijd, met name aan alle vrijwilligers die ons hielpen integreren. Het zijn soms kleine dingen die je leven kunnen veranderen. Ik ben daarom ook een groot voorstander van maatjesprojecten.’
Onrechtvaardig
Na drie jaar in Nederland krijgt het gezin een negatieve beschikking. De 11-jarige Bamenga woont dan inmiddels met zijn moeder en broer in Veldhoven.
‘De beschikking kwam als een klap. Ik ging daardoor reflecteren over mijn leven tot dan toe. We hadden praktisch altijd uit koffers geleefd, sliepen met zijn drieën in een bed. Ik vond dat prima. Maar als ik het vergeleek met klasgenootjes, met ieder een eigen kamer, een stereo en steeds nieuwe kleren, dan was het verschil groot.’
De permanente onzekerheid, armoede en het verschil in rechten met zijn Nederlandse leeftijdsgenootjes doen Bamenga beseffen hoe onrechtvaardig de wereld in elkaar zit. ‘Toen is mijn missie begonnen om een bijdrage te leveren aan verandering. Ik wilde de situatie voor mijn familie en anderen in soortgelijke omstandigheden verbeteren.’
Ontwikkeling
In de jaren erna stort Bamenga zich op al zijn talenten en zijn opleiding. Met modellenwerk, muziek en afwassen verdient hij bij om voor zijn opleiding en reiskosten te betalen. In die jaren ontmoet hij ook zijn huidige vrouw.
‘Tot mijn achttiende was het nog relatief makkelijk om te studeren, maar daarna werd het lastig.’ Telkens loopt hij tegen grenzen aan omdat hij geen papieren heeft. Desondanks lukt het hem stageplekken te vinden bij een jongerencentrum en de gemeente en kan hij zijn opleiding afmaken.
‘Maar ik wilde verder, ik wilde jurist worden en de politiek in.’ Daarom vervolgt hij zijn studie met een opleiding rechten aan het HBO. Ondertussen is hij actief in verschillende debatteams en nemen zijn muziekoptredens een hoge vlucht. Maar een aangeboden platencontract kan hij als ongedocumenteerde niet tekenen.
September 2006 komt de volgende klap, in de vorm van een brief van de Immigratie- en Naturalisatiedienst. Na dertien jaar in Nederland zonder verblijfsvergunning moet Bamenga binnen acht weken het land verlaten, anders wordt hij gedwongen uitgezet. ‘Het voelde alsof alle liefde in de wereld weg was.’
Willekeur
Bamenga is ervan overtuigd dat zijn toekomst in Nederland ligt en dat hij hier een bijdrage te leveren heeft. Uiteindelijk schrijft hij een brief naar de toenmalige minister van Justitie, Hirsch Ballin, met een verzoek om gebruik te maken van zijn discretionaire bevoegdheid. Daarop volgt een telefoontje: hij kan blijven.
‘Ik was blij. Maar tegelijkertijd ook boos. Waarom kon het nu wel? En waarom wij wel, maar anderen niet? Het riep veel vragen op over de willekeur van het Nederlandse beleid.’
Keuzes
Nu Bamenga een verblijfsvergunning heeft breekt een drukke tijd aan. 'Ik wilde de verloren tijd inhalen.' Alles wil hij tot in de kern begrijpen. Hoe werkt de politiek, waarom zijn wij rijk en anderen arm? Daarvoor loopt hij stage in de Tweede Kamer, neemt deel aan een ontwikkelingsproject in Ghana en volgt zijn afstudeerstage bij UNHCR Nederland, waar hij een onderzoek verricht naar de uitvoering van het vreemdelingenbeleid en de grensdetentie.
Zijn verblijf in Afrika versterkt zijn geloof in het belang om verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen en andermans leven. ´Als er slechte omstandigheden waren, zeiden veel mensen “dit is Afrika”. Dat is onzin. Wat je voor je eigen kinderen niet accepteert, moet je voor niemand accepteren. Je wordt vaak in de hoek gedreven alsof je geen keuze hebt, maar je hebt altijd nog een keuze.’
Uitdagingen
Tegen zijn afstuderen begint Bamenga na te denken over hoe nu verder. Veel mensen raden hem aan het verleden achter zich te laten en zich te richten op zijn eigen carrière. Maar dan gebeurt er iets dat alle twijfels over zijn te volgen pad weg haalt.
Zijn zus, op weg vanuit Amerika naar zijn afstudeerfeest, wordt onterecht vast gehouden in een Amerikaanse cel. De douane gelooft niet dat haar Franse paspoort echt is en wil onderzoek doen. Maar in de cel krijgt ze geen toegang tot haar hartmedicijnen en komt te overlijden.
‘Alle twijfels die ik had, waren voorbij. Ook door een sms die ze mij vlak voor haar vertrek had gestuurd. Daarin zei ze dat ze geloofde in mijn dromen, in mijn strijd en dat ik nooit moest opgeven.’
En die strijd zet hij voort. Als juridisch medewerker en extern coordinator voor vluchtelingen in de knel en later coördinator van het Wereldhuis Den Haag. Als gemeenteraadslid voor D66 in Eindhoven, waar hij in 2014 met zijn eigen levensverhaal de gemeenteraad weet te overtuigen akkoord te gaan met de komst van een asielzoekerscentrum.
En elke keer volgt er weer een nieuwe missie, zoals Bamenga het noemt. Zorgen dat illegalen aangifte kunnen doen, het opzetten van een netwerk van leiders voor een inclusieve samenleving, betere begeleiding voor uitgeprocedeerden.
Na afloop van het verhaal vraagt een van de luisteraars, onder de indruk van Bamenga’s levensloop, waar hij elke ochtend de energie vandaan haalt. ‘Ik heb zelf veel hulp en kansen gekregen en die aangegrepen. Nu wil ik mij inzetten voor menselijke waardigheid voor iedereen. Er is elke dag wel een uitdaging om mee te beginnen.’
Irene de Pous