In een jaar vol verdeeldheid is ‘polarisatie’ hét woord dat de wereldwijde stemming weergeeft. Initiatives of Change (IofC) roept iedereen op om met meer empathie naar elkaar te kijken en samen te werken aan een gedeelde toekomst.
Elk jaar kiezen de bekendste woordenboeken ter wereld een woord dat de stemming van de afgelopen twaalf maanden weerspiegelt. Volgens het online woordenboek Merriam-Webster vatte het woord ‘polarisatie’ 2024 samen, verwijzend naar een samenleving die steeds meer verdeeld raakt in twee uitersten, waarbij meningen, overtuigingen en belangen niet langer in het midden liggen, maar juist tegenover elkaar komen te staan.
De reden voor de keuze van dit woord is duidelijk. Meer dan de helft van de wereldbevolking leeft onder autoritaire of totalitaire regimes, en zelfs in democratische landen staat de democratie onder druk. Het maatschappelijke debat wordt steeds vaker gebruikt om verdeeldheid in plaats van saamhorigheid te creëren. Tijdens het Caux Democracy Forum van Initiatives of Change (IofC) in 2024 vatte de Indiase historicus en activist Rajmohan Gandhi dit probleem treffend samen: ‘Er woedt een strijd tussen gelijkheid en overheersing, tussen democratie en autoritair leiderschap. Er is dus genoeg om ons zorgen over te maken.’
In dit verdeelde internationale politieke klimaat wordt het steeds moeilijker om feit van fictie te onderscheiden. Bevooroordeelde nieuwsbronnen worden vaak als waarheid gezien, terwijl ons vermogen om betrouwbare informatie te herkennen afneemt. We zien dat populistische leiders het vertrouwen in gevestigde instituties – zoals verkiezingen, wetenschap en onafhankelijke journalistiek – systematisch ondermijnen. Tegelijkertijd wijzen ze onterecht bepaalde groepen aan als schuldigen. Het gevolg is een klimaat waarin onzekerheid, uitsluiting en wantrouwen de norm worden.
Ook de razendsnelle vooruitgang van AI-technologie vormt een potentieel gevaar voor wereldwijde vrijheid en democratie. Hoewel het veelbelovende mogelijkheden biedt op het gebied van geneeskunde en klimaatverandering, wordt de technologie ook gebruikt om onderdrukking, raciale vooroordelen en misogynie te versterken. Een schrijnend voorbeeld hiervan is de aanhoudende genocide van de Rohingya in Myanmar, de eerste etnische zuiveringscampagne in de geschiedenis waarbij kunstmatige intelligentie een rol speelde. Facebook-algoritmes hebben ‘proactief’ geweld tegen de Rohingya gestimuleerd, stelt een rapport van Amnesty International. We staan op een belangrijk keerpunt waarbij het van groot belang is dat de technologiesector en wetgevers verantwoordelijkheid nemen.
Ondanks deze dreigingen is er reden voor optimisme. Liefde en vreugde kunnen bestaan als een daad van verzet tegen haat en angst. Over de hele wereld worden pogingen tot polarisatie en verdeeldheid bestreden met compassie. ‘Sociale verandering komt tot stand wanneer mensen veranderen,’ zei prof. Gerald Pillay, voorzitter van IofC International, tijdens de Internationale Dag van het Geweten 2024 in Genève, Zwitserland. ‘Het begint bij het onderzoeken van je eigen hart en geest – hoe je mogelijk bijdraagt aan de problemen in de wereld, hoe je kan vergeven en om vergiffenis kan vragen, en hoe je een verschil kan maken door anderen met meer vriendelijkheid en genade te behandelen. Het zijn deze persoonlijke ontmoetingen die diep en breed doorwerken en ons van onderaf kunnen inspireren om daadwerkelijk een verschil te maken.’
Democratieën worden niet alleen bedreigd wanneer mensen niet vrij zijn om te spreken, maar ook wanneer mensen niet bereid zijn om naar elkaar te luisteren. Duurzame vrede kan alleen ontstaan door eerlijke gesprekken, waarin vertrouwen wordt opgebouwd. Daar blijft IofC zich voor inzetten met verschillende lokale en internationale initiatieven, zoals het bekroonde Trustbuilding-programma. Vrede kan niet bloeien zonder vertrouwen, en het bouwen van vertrouwen vraagt om tijd, dialoog en het helen van oude wonden.
Laten we voor 2025 een ander woord kiezen dan ‘polarisatie’: Sonder. Dit woord, bedacht door schrijver John Koenig, verwijst naar ‘het besef dat elke voorbijganger een leven leidt dat net zo complex en belangrijk is als dat van jou’. In een wereld die snel verandert en soms moeilijk te begrijpen is, is er één ding waar we wel controle over hebben: ons innerlijk werk. We kunnen blijven werken aan nederigheid en zelfreflectie, aan compassie en vergiffenis, aan nieuwsgierigheid naar en verbinding met anderen. Zoals Rajmohan Gandhi zei: ‘Haat het onrecht, maar wees voorzichtig dat je niet de persoon haat. Zie de mensheid als “mijn volk.” De hele mensheid is mijn volk.’
Dit artikel werd eind 2024 gepubliceerd door Initiatives of Change International. Omdat de boodschap nog steeds relevant is, hebben wij het overgenomen. Er zijn enkele aanpassingen in de vertaling en bronvermelding gedaan om de tekst leesbaarder en toegankelijker te maken voor een Nederlands publiek. Lees het oorspronkelijke artikel in het Engels hier.
Emma Tozer via Initiatives of Change International.
Vertaald door Shereen Siwpersad.