13 april 1938 – 21 februari 2017
Op 78 jarige leeftijd overleed in zijn woonplaats Gouda Kees Scheijgrond, van 1997 tot 2010 voorzitter van de Nederlandse stichting Initiatives of Change (IofC). Hij was de meest actieve voorzitter die IofC gehad heeft. Hij nam tal van initiatieven om de veranderingen die hij in de wereld wilde zien, vorm te geven in Nederland en daarbuiten.
De dankdienst op 25 februari in Gouda gaf een prachtig beeld van zijn veelzijdige leven. De meer dan driehonderd aanwezigen pasten niet allemaal in de Joostkapel. Wie geen plek vond kon de plechtigheid volgen in de Oud-Katholieke kerk aan de overkant via een beeldscherm. En ook in andere landen kon men via een Facebook livestream zo het afscheid van Kees meemaken.
Omdat Kees altijd verbinding zocht, vroeg dominee Kim Magnée-de Berg de aanwezigen om in de geest van Kees degenen die naast, voor of achter hen zaten de hand te schudden. In de ontspannen sfeer die toen ontstond, kwamen de kleinkinderen naar voren om kaarsen aan te steken. Vervolgens lieten ze de aanwezigen zien wat ze voor opa gemaakt hadden. Een tekening van een zwembad, want ‘opa hield van zwemmen en ik ook’. Een hockeystick want ‘opa en ik houden allebei van hockey’. Een piano, want ‘opa kon zo mooi zingen’. En opa kon figuurzagen, verhalen vertellen en vooral ook heel goed luisteren. ‘Mijn herinneringen aan jou gaan nooit meer weg. Opa, ik mis je nu al.’
Echtgenote Marina kwam naar voren en zei: ‘Misschien is dit wel het moeilijkste moment van mijn leven, maar wat ben ik blij dat jullie allemaal gekomen zijn. Hier en in de kerk aan de overkant en elders in de wereld waar deze dienst via livestream gevolgd wordt. Verbinding zoeken was belangrijk voor Kees. En nu zijn we verbonden met de hele wereld.’
Vervolgens liet Marina het leven van Kees in vogelvlucht voorbij komen. Een belangrijk moment was in het jaar 1966. Kees was toen al bij de Marine in Den Helder. Op bezoek bij zijn ouders in Amersfoort, stond hij buiten zijn rode Volkswagen te wassen. Buurmeisje Marina kwam aangefietst. Ze raakten aan de praat en drie maanden later hadden ze hun eerste date. Ze verloofden zich in december 1967 en trouwden in december 1968.
Een keerpunt was hun bezoek aan Caux in 1974 voor de winterconferentie van wat toen nog Morele Herbewapening heette. Dit bezoek resulteerde in een zoektocht naar meer diepgang in het leven, naar verbinding met anderen, naar de betekenis en waarde van het gezin. Terug in Gouda gingen ze op zoek naar een kerk en kwamen terecht in de Joostkapel. Deze Evangelisch Lutherse kerk wordt ook gebruikt door de Federatie van Doopsgezinden, Remonstranten en Vrijzinnige Protestanten. Marina: ‘We hebben ons, telkens met hernieuwde energie en met veel initiatieven ingezet voor deze kerk, maar er ook zoveel voor teruggekregen. De zin van ons leven.’ In een van de laatste gesprekken zei Kees zo dankbaar te zijn: ‘Ik ben aan de positieve kant van het leven gevallen’. Voor Marina liet hij nog een sieraad maken met twee zwanen als symbool van hun verbondenheid.
Oudste zoon Jan-Willem, die mede namens zijn broers Peter en Eric sprak, vervolgde het verhaal. ‘Pa’, zei hij, ‘was altijd aan het plannen voor zijn volgende avontuur. Hij had een onwrikbaar vertrouwen in zijn medemens. Hij leefde de stelregel: verbeter de wereld, begin bij jezelf. Een Marine officier moet eerlijk en betrouwbaar zijn, en dat was hij. Ik vond het stoer dat hij bij de Marine was. Herinner me dat we met gezinsdagen op een onderzeeboot mochten. Zijn zoektocht naar zingeving begon eigenlijk toen hij mijn moeder Marina leerde kennen. Hij ging stille tijd houden. Paste de maatstaven eerlijkheid, zuiverheid, onzelfzuchtigheid en liefde toe in zijn leven. Hij heeft heel veel mensen kunnen helpen en was altijd uit op verzoening’, aldus Jan-Willem, die vervolgens het vele memoreerde dat zijn vader gedaan heeft na zijn functioneel leeftijdsontslag bij de Marine op 52-jarige leeftijd.
In die tweede levensfase gaven hij en Marina in het kader van het IofC programma Foundations for Freedom cursussen over de grondslagen van democratie in Oost- Europa. (1) Later gaven ze in Sierre Leone trainingen in Moral Foundations for Democracy aan leger, politie en groepen uit de burgerbevolking. Hij was ook een bruggenbouwer in de Goudse wijk Oosterwei (2), begon een gespreksgroep met Nederlandse en Marokkaanse vaders, en zong in drie koren. Leden van die koren zongen tijdens de dienst. Jan-Willem: ‘Pa was voor mij een moreel kompas. Hij geloofde in het gezin als hoeksteen van de samenleving en had een enorm doorzettingsvermogen. Hij bleef altijd vragen stellen en de dialoog opzoeken.’
Uit deze verhalen en ook uit die van schoondochter Margje, die mede namens de schoondochters Magdalena en Sheila sprak, kwam Kees naar voren als een toegewijd familieman. Fietstochten, dauwtrappen, familie uitjes, gewoon samen zijn. Margje: ‘Luisteren kon hij als de beste. Hij kon je op ideeën brengen.’
Kees was ook een echte marineman. Oud-collega Ad van der Sande vertelde over de eerste levensfase van Kees Scheijgrond, zijn 32 jaar bij de Marine. ‘Kees viel op door zijn rustige, vaderlijke houding. Hij was slim en gedisciplineerd. Natuurlijk werd hij gekozen als president van de senaat. Respect dwong hij af en hij toonde dat ook aan anderen.’ Voor wie Kees vooral kende uit zijn tweede levensfase was het interessant om uit het verhaal van Van der Sande hem als marineofficier te leren kennen. Het slotlied deed een vermoeden rijzen hoe het geweest moest zijn al die jaren op zee en schetste metaforisch ook het leven aan land: Ik voel de winden Gods vandaag, vandaag hijs ik het zeil. Gehavend is ’t en zwaar van ’t schuim, maar ‘k hijs en hoop op heil. Want Christus zelf als stille gast reist in mijn scheepje mee, op zijn bevel durf ’k uit te gaan op wilde, hoge zee.
´Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet in haar macht gekregen.´ Deze regel uit Johannes 1, vers 5 haalde dominee Kim Magnée aan om te illustreren hoe Kees altijd probeerde zijn ogen op het licht gericht te houden, er op uit mensen met elkaar te verzoenen, om geen negativiteit te laten ontstaan, hoor en wederhoor toe te passen, bereid was de eerste stap te zetten, de hand te reiken. Zijn sterke wil en vasthoudendheid betekende ook dat hij met ‘nee’ geen genoegen nam. Dat kon soms lastig zijn. Aan de andere kant durfde hij ook zijn kwetsbaarheid te laten zien en daagde hij mensen uit tot een dieper gesprek: Wat geloof je? Wat drijft je? Verschillen zag hij als verrijking. Vreemden waren voor hem vrienden die hij nog niet had leren kennen. Een motor van nieuwe initiatieven, noemde de predikante hem.
De honderden mensen die gekomen waren hem de laatste eer te bewijzen, waren even zo vele tekenen van zijn maatschappelijke betrokkenheid. Rond het graf trotseerden zij de kou om getuige te zijn van de ontroerende laatste ceremonie. Nadat door de predikante en de aanwezigen die dat wilden en konden het ‘Onze Vader’ was gebeden, sprak zij de zegen uit. De Marinier Tamboer hief zijn trompet en leidde met twee tonen een minuut stilte in. Tijdens die stilte lieten de dragers de kist in het graf zakken. Toen Kees Scheijgrond zijn laatste rustplaats had bereikt, doorbrak de trompet de diepe stilte en blies de Last Post, waarna de aanwezigen, ingezet door de predikante, het Ubi Caritas zongen.
Een bijzonder mens is heengegaan. De Nederlandse Stichting Initiatives of Change is hem veel dank verschuldigd.
Hennie de Pous-de Jonge